رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری درباره منع استفاد مجدد از سهمیه ایثارگران در صورت انصراف از تحصیل

شماره پرونده: ۹۸۰۲۷۰۶  شماره دادنامه: ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۷۰۹   تاریخ دادنامه: ۱۳۹۹/۱۱/۱۴
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای صباح محمودی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۵ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۴ و ۵ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

  ” تبصره ۲ ماده ۱۰ آئین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان مصوب سال ۱۳۶۷ صرفاً عدم امکان استفاده مجدد از امتیازات مندرج در آیین نامه در صورت انصراف از تحصیل را مقرر ساخته است و دلالتی بر استفاده مجدد کسانی که در دانشگاه پذیرفته شده و فارغ التحصیل شده اند، ندارد. آیین نامه فوق صرفاً حاکم بر رزمندگان (حداقل ۶ ماه حضور در مناطق عملیاتی از تاریخ ۱۳۵۹ الی ۱۳۶۷) است. اما قانون جامع ایثارگران فراتر از بازه زمانی مذکور و همچنین شامل دیگر ایثارگران همچون شهدای ترور و … است. در هیچکدام از قوانین مربوط به ایثارگران تصریحی بر لزوم استفاده یک بار از سهمیه وجود ندارد. استفاده از سهمیه ایثارگران منوط به تصویب آیین‌نامه اجرایی نیست که سازمان سنجش در این رابطه به آئین نامه اجرایی مصوب ۱۳۶۷ استناد می نماید. استناد به آیین نامه مقدم برای اجرای قوانین موخر وجهی ندارد. قوانین حاکم بر امور ایثارگران اکنون قانون جامع ایثارگران مصوب ۱۳۹۰، ماده ۴۷ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم مصوب ۱۳۹۳ و ماده ۹۰ قانون برنامه ششم مصوب ۱۳۹۶می باشد. اما سازمان سنجش برای اجرای این قوانین به آیین نامه مصوب ۱۳۶۷ استناد می نماید. ایجاد حق به موجب حکم مقنن است و تحدید و تخصیص آن نیز بایستی به موجب حکم قانونگذار باشد که در مورد حاضر چنین نیست. قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان و آیین نامه اجرایی آن به موجب قوانین موخر التصویب همانند ماده ۹۰ قانون برنامه ششم یا تبصره ۱ ماده ۱۱۸ قانون برنامه پنجم نسخ شده است. رأی شماره ۱۲۰۵-۲۲؍۱۰؍۱۳۹۴، رای شماره ۱۴۴-۱۰؍۱۱؍۱۳۹۶، رأی شماره ۷۳۵-۱۰؍۷؍۱۳۹۰ و رأی شماره ۷۳۴-۳۰؍۱۰؍۱۳۹۲ دلالت بر محدود نبودن سهمیه ایثارگران به یکبار است. بند ۵ صفحه ۲۵ دفترچه مستند به مصوبه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور مقرر داشته است که چنانچه داوطلبان سنوات قبل با استفاده از سهمیه در دوره‌های غیر روزانه پذیرفته شده باشند در صورت انصراف از رشته قبولی، برای یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه خواهند بود. این مصوبه قابل یافت نیست. در این خصوص:

الف- مطابق ماده ۳ قانون مدنی و به طریق اولی بخشنامه و مقررات بایستی در روزنامه رسمی ذکر شوند وگرنه قابلیت اجرایی نخواهند داشت.

ب- مطابق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و قانون ارتقا سلامت اداری مقررات دولتی مستوجب حق و تکلیف برای اشخاص بایستی منتشر و به اطلاع عموم برسد.

ج- مصوبـه کمیته مطالعه و برنامـه ریزی مغایر با تبصره ۲ مـاده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون ایجـاد تسهیلات برای

رزمندگان است چرا که آیین نامه مزبور صرفاً از منع استفاده مجدد رد صورت انصراف از تحصیل سخن گفته است.

پ- تخصیص استفاده از سهمیه جزء هیچ یک از اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو نیست.

ت- ماده ۶ قانون سنجش و پذیرش دانشجو و ماده ۶ آیین نامه آن نیز صرفاً بر ابقای سهمیه های پیشین دلالت دارند و دلیلی بر تخصیص آنها در میان نیست.

اکنون از آن مقام خواستارم در راستای بند ۱ ماده ۱۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال بندهای ۴ و ۵ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ که ضایع کننده حق تمام ایثارگران است، اقدام و با صدور رأی وحدت رویه ای نسبت به آزمون های آتی من جمله آزمون‌های ورودی دانشگاه ها که در سال ۱۳۹۹ برگزار می شوند حق استفاده مجدد از سهمیه را به شرح دادخواست برای ایثارگران منظور نمایید. “

  متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

  ” ۴- بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهـادگران داوطـلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب ۳۰؍۱۱؍۱۳۶۷ هیأت وزیران، آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سهمیه شاهد و ایثارگر یک بار در رشته های تحصیلی دوره روزانه آزمون سراسری (برای پذیرفته شدگان رزمنده از سال ۱۳۶۸به بعد و برای پذیرفته شدگان سهمیه شاهد از سال ۱۳۷۶ به بعد) پذیرفته شده اند، اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف داده و یا در رشته قبولی ثبت نام کرده یا نکرده باشند حق استفاده مجددد از سهمیه مذکور در آزمون سراسری را نخواهند داشت.

۵- بر اساس مصوبه پنجاه و چهارمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سهمیه های شاهد و ایثارگر در ردیف پذیرفته شدگان رشته های تحصیلی غیرروزانه (دوره های شبانه و نیمه حضوری دانشگاه ها و مـوسسات آمـوزش عالی، دانشگاه پیام نور، موسسات آموزش عـالی غیردولتی و غـیرانتفاعی و یا دوره های پردیس خودگـردان (بین الملل) و مجازی) قرار گرفته اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه های مربوط در این آزمون خواهند بود. “

  در پاسخ به شکایت مذکور مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره ۵۴۷۴۳-۲۷؍۹؍۱۳۹۸ توضیح داده است که:

  ” ۱- بدواً موضوع خواسته و شکایت شاکی ( ابطال تبصره ۲ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب سال ۱۳۶۷) سابقاً در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح و رد شده است، بنابراین از اعتبار مختومه برخوردار و قابل طرح مجدد در صحن هیأت عمومی نیست.

 ۲- طبق ماده ۱۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبصره آن مواردی قابل ابطال در هیأت عمومی است که موجب تضییع حقوق اشخاص شود. هرچند در ظاهر قانون مارالذکر موجب ایجاد محدودیت برای اقلیت خاصی می شود ولیکن عملاً به نفع اکثریت ایثارگران است و باعث می شود تعداد بیشتری از تسهیلات مذکور برخوردار شوند. از طرف دیگر طبق تبصره ماده ۱۲ قانون مذکور و رویه معمول در دیوان، آرای شورای عالی انقلاب فرهنگی قابل نقض در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نمی باشد.

 ۳- به منظور برخورداری اکثریت ایثارگران از امتیازات و تسهیلات قانونی ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور (دوره روزانه-رایگان) محدودیت هایی برای ورود به دوره روزانه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از سوی هیأت  وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور ایجاد شده است.

 ۴- بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب سال ۱۳۶۷ هیأت وزیران آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سهمیه در دوره روزانه آزمون سراسری پذیرفته شده اند اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف یا در رشته قبولی ثبت نام کرده و یانکرده باشند، حق استفاده مجدد از سهمیه در آزمون سراسری را نخواهند داشت.

 ۵- کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون ورودی دانشگاه ها ( شورای عالی انقلاب فرهنگی) در پنجاه و چهارمین جلسه خود نیز مصوب نمود « آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سهمیه شاهد و ایثارگر در دوره‌های غیر روزانه قبول شده اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه های مربوطه خواهند بود.» همان گونه که ملاحظه می فرمایید با توجه به محدودیت ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در دوره روزانه مصوبات هیأت وزیران و شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای برخورداری جامعه بیشتری از ایثارگران از امتیاز مذکور بوده است. اگر محدودیت مذکور نباشد، تعداد زیادی از پذیرفته شدگان با امتیاز ایثارگری در کد رشته محل قبولی ثبت نام نخواهند کرد. این امر موجب خالی ماندن ظرفیت دانشگاه ها و عدم برخورداری سایر ایثارگران از امتیاز مذکور خواهد بود.

  ۶- شاکی در صفحه دوم دادخواست تقدیمی با استنباط اشتباه از تبصره ۲ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان به دانشگاه ها و با تفسیر موسع آن اظهار می دارد: « هر کدام از شرکت کنندگان در صورت قبولی در دانشگاه و انصراف حق استفاده مجدد از این سهمیه را ندارند و فردی که قبول شده و ثبت نام نکرده مشمول این قانون نمی شود.» در پاسخ به استحضار می رساند ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در دوره روزانه (رایگان) بسیار محدود است و در مجموع ۳۰ درصد ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به ایثارگران اختصاص می یابد. چنانچه محدودیتی برای پذیرفته شدگان دوره روزانه وجود نداشته باشد بسیاری از قبول شدگان با استفاده از سهمیه ثبت نام نخواهند کرد تا در سال های آتی در رشته بهتری قبول شوند. این امر موجب می شود ظرفیت بسیاری از دانشگاه ها (با توجه به ممنوعیت تکمیل ظرفیت) خالی بماند و ایثارگران دیگری که تمایل به تحصیل در این کد رشته ها را دارند هم نتوانند وارد دانشگاه شوند. هر یک از داوطلبان در آزمون سراسری می توانند تا ۱۵۰ کد رشته محل انتخاب کنند. اگر ایثارگری به رشته محلی تمایل ندارد در زمان انتخاب رشته آن را انتخاب نکند. داوطلب می بایست اقلیت رشته و شهرهایی را انتخاب کند که تمایل قطعی به تحصیل در آن رشته و شهر را دارد. تردید تعدادی داوطلب ایثارگر که داوطلب هستند نباید مشکل بسیار بزرگی ( خالی ماندن ظرفیت و عدم امکان پذیرش سایر ایثارگران) برای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ایجاد کند.

 ۷- با عنایت به مراتب مذکور و با توجه به اینکه سازمان سنجش آموزش کشور صرفاً مجری برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می باشد مکلف به اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای سنجش و پذیرش و سایر دستگاه های ذیربط می باشد. مصوبات فوق الذکر توسط هیأت وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون سراسری شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است و این سازمان صرفاً مجری مصوبات مذکور است. بنابراین موضوع خواسته و شکایت ارتباطی به سازمان سنجش آموزش کشور ندارد و محکوم به رد است.”

  در اجرای ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲، پرونده به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ۲۸ مورخ ۲۲؍۲؍۱۳۹۹ بند ۴ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مبنی بر عدم امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران برای پذیرفته شدگان دوره های روزانه دانشگاه ها را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علّت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

   رسیدگی به بند ۵ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده انددر دستورکار هیأت عمومی قرار گرفت.

 هیأت عمومی دیوان عـدالت اداری در تاریخ ۱۴؍۱۱؍۱۳۹۹ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

در خصوص تقاضای ابطال بند ۵ صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند، مقرره مزبور مغایر اطلاق مندرج در تبصره ۲ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان مصوب ۱۳۶۸ می باشد که منع استفاد مجدد از سهمیه در صورت انصراف از تحصیل مندرج در آن، شامل تمامی مصادیق و حالات پذیرفته شدگان اعم از روزانه، شبانه، خودگردان، بین الملل و مجازی و … می شود، بنابراین با وجود آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان، بند ۵ از تذکرات مهم مندرج در صفحه ۲۵ دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ خارج از حدود اختیارات سازمان سنجش و آموزش کشور وضع شده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود./

 محمدکاظم بهرامی

 رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری