تحلیلی بر رویه های حاکم بر آزمون وکالت (نوشته امیر علی جلیلی)
اختبار- مقاله ای که در ادامه ی نوشته قرار دارد، تحلیل ارزشمندی از امیر علی جلیلی است که روند آزمون وکالت در بیست سال گذشته در آن بررسی شده است و مطالعه ی آن برای همه ی داوطلبان آزمون وکالت می تواند مفید باشد.
تحلیلی بر رویه های حاکم بر آزمون وکالت (از آزمون وکالت ۷۲ تا آزمون وکالت ۹۲) و منابع مناسب مطابق رویه آزمونها
با درود بی کران بر همه عزیزان :
در مطلب قبلی راجع به بایسته های برنامه ریزی صحبت کردیم و قول دادم راجع به منابع آزمون وکالت ۹۲ نیز بصورت تحلیلی و کامل مطالبی بنویسم :
برای اینکه بتوان در مورد منابع آزمون تصمیم بگیریم باید اندکی به گذشته باز گردیم و تاریخچه ای از رویه های مختلف آزمون وکالت را مرور کنیم بعد با این پیش زمینه و نتایج حاصل از این تحلیلها به معرفی منابع پرداخت بنا براین لازم بود قبل گذاشتن پست منابع آزمون وکالت ۹۲ به عنوان پیش زمینه تحلیلی بر رویه آزمون وکالت در سالهای گذشته داشته باشیم یکی از نتایج این تحلیل رسیدن به بهترین منابع برای مطالعه در آزمون وکالت است این رویه ها عبارتند از :
۱- آزمون وکالت از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۹ بصورت جستار گریخته و کاملا” مبتنی بر متن قوانین برگزار می شد و صرف حواندن متن قوانین متضمن موفقیت بود .
۲- در فواصل سال ۱۳۷۹ الی ۱۳۸۱ اتفاقاتی در حوزه تقنین قوانین رخ داد که آزمون وکالت را تحت تاثیر قرار داد با تصویب آیین دادرسی مدنی و اصلاح قانون تشکیل دادگاهای عمومی و انقلاب و احیا دادسراها و آیین نامه های مربوطه در سال ۷۹ الی ۸۱ سوالات از شرح مختصر قانون نیز طرح می شد . از طرفی با آمدن طیف جدیدی از کتابها بنام کتابهای نظم کنونی و قوانین ریاست جمهوری طراحان گرایش به این گونه منابع پیدا کردند و این رویه تا سال ۸۸ ادامه داشت . تقریبا” همه سوالات را با مطالعه کتب قانون و در نظم کنونی می شد پاسخ گفت .
۳- در سال ۱۳۸۹ سوالات شکل استنباطی کامل یافت . دلیل این تغییر رویه ، توسعه منابع حقوقی و افکار حاکم بر مدیریت وقت کانون وکلا مبنی بر مقابله با موسسات آموزشی بود که اعتراضات یکی از این موسسات را نیز در بر داشت و کار به مجلس کشید که البته ثمری نیز در عمل نداشت .
۴- در سال ۱۳۹۰ باز تغییرات محسوسی در آزمون را شاهد بودیم گرایش طراحان به قوانین خاص و آرای وحدت رویه در حد افراطی و دو مرحله ای شدن آزمون کانون مرکز این آزمون را منحصر به فرد کرد و البته این آزمون اعتراضات شدیدی در پی داشت که کانون مجبور شد ۵ سوال از سوالات آن سال را حذف کند و کانون مرکز ظرفیت متمم اعلام کرد. و این اعتراضات تا سال ۹۱ نیز ادامه داشت و حتی در زمان اعلام نتایج نیز آزمون وکالت ۹۱ نیز تاثیر داشت . در آزمون وکالت ۹۰ کسانی که قوانین خاص و آرای وحدت را نخوانده بودند توفیقی نداشتند . دلیل دیگر خروج سوالات آزمون وکالت ۹۰ از حالت استاندارد اسرار عجیب طراحان سوال به نظرات خودشان در جزوات و کتابهای خودشان بود که اغلب آنها نیز عضو هیئت مدیره کانون بودند .
۵- آزمون وکالت ۹۱ تحت تاثیر مستقیم دو موضوع بود اول : دامنه گسترده اعتراضات به آزمون سال پیش . دوم : تغییر سران کانون و هیئت مدیره که کانون شاهد چهره های دانشگاهی موفق در راس امور بود همچنین اعضای هیئت مدیره اغلب از اساتید دانشگاهای مطرح حقوق تشکیل شد . بنا براین طراحی سوالات این آزمون با وجود دو عامل مهم طراحی شد عامل اول تلاش شدید برای استاندارد سازی سوالات بود تا جبران مافات سال پیش باشد . دوم دید پژوهشی اساتید در طرح سوال بود که سوالات را به حالت کاملا” مفهومی در برخی دروس برد . برای مثال در درس مدنی گویی سوالات اختبار بصورت تستی مطرح شده بود . برای همین اغلب داوطلبان از کمبود وقت بعلت مطالعه و فهم حجم متنی هر سوال در هر دقیقه گلایه داشتند و بسیاری نتوانستند بعلت کمبود وقت به درس اصول یا آیین دادرسی کیفری با فراغ خاطر جواب دهند .
با یک نگاه کلی به این سیر رویه آزمون وکالت ملاحظه می گردد که :
۱- تاکنون این آزمون ۵ بار تغییر رویه داده است و ۳ بار آن در ۳ سال اخیر بوده است . با این حساب در نگاه اول اینگونه به نظر می رسد که امکان تغییر رویه باز وجود دارد اما با نگاه عمیقتر متوجه خواهیم شد که چنین نیست و سوالات در همان حالات بینابینی استدلالی و مفهومی و نصی باقی خواهد ماند . حال ممکن است دشوار طرح شوند یا آسان ، اما رویه عوض نخواهد شد . مگر طرح سوال مساله ای ((اختباری )) که امسال در چندین درس دیده می شد بیشتر شود .
۲- تحولات مدیریتی در هیئت مدیره کانون در تغییر رویه آزمون وکالت تاثیر مستقیم می گذارد: خوشبختانه امسال شاهد تغیر در هیئت مدیره نخواهیم بود بنابراین از این لحاظ می توان امیدوار بود که رویه آزمون وکالت ۹۱ کماکان در آزمون وکالت ۹۲ نیز اجرا شود .
۳- تغیرات قانونی و تقنین قوانین تازه چه عام و چه خاص و تصویب آراء وحدت رویه و آثار آنها بر سایر قوانین همیشه و در همه رویه ها پای ثابت آزمون وکالت بوده است :
امسال شاهد تغییرات عمده در حوزه تقنین قوانین خواهیم بود قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری در شرف تغیرند که مستقیم یک چهارم سوالات کانون را تحت تاثیر قرار خواهد داد . در سال ۷۹ الی ۸۱ نیز در تغیرات آیین دادرسی مدنی و با احیای دادسراها چنین حالتی پیش آمد . رویکرد کانون در آن مقطع طرح سوال از نص قانون بود که در سال ۹۲ در صورت تغییر این دو قانون نیز همین رویکرد قابل تصور است اما باید در نظر داشت اگر با ابلاغ و اجرایی شدن قانون کتابهای اساتید به روز آوری شود و با قوانین جدید چاپ شود و تا زمان آزمون در اختیار همه قرار گیرد در این صورت تفاسیر وارد بر قانون جدید نیز ممکن است وارد سوالات آزمون گردد. در کل باید منتظر سرنوشت این دو لایحه باشیم تا بتوان نظر قطی در این مورد داد .
۴- متن قوانین در این آزمون تا سال ۸۸ کافی بود بعد از آن لازم است اما کافی نیست. با توجه به این امر:
- داوطلبان هرگز نباید در ورای مطالعات خود از متن قوانین عام و خاص و آرای وحدت رویه غافل شوند .
- داوطلبان ضمن اینکه لازم است متن قوانین عام و خاص و آرای وحدت رویه را مطالعه کنند نباید از تفسیر این قوانین و نظریات دکترین و کتابهای مرجع غافل گردند .
۵- توسعه منابع و تغییر روش در نوع کتابهای منبع در رویه آزمون وکالت نقش به سزایی داشته است : مثال بارز این مورد ورود کتابهای نظم کنونی بوده است و همچنین کتابهای سه گانه جزای اختصاصی دکتر میر محمد صادقی همه چیز را در آزمونها در خصوص این درس تحت تاثیر قرارداد . در کل باید مواظب این نوع تغییرات نیز بود تا در آزمون غافگیر نشد .
۶- عواملی همچون اعتراضات و …. در رویه آزمون کانون وکلا تاثیر دارد : کمترین تاثیر این مساله دقت و استاندارد سازی سوالات در آزمون وکالت ۹۱ بود اما باید توجه داشت امسال از این اعتراضات خبری نیست ولی رویه استاندارد سازی به عنوان رویکرد کانون حفظ خواهد شد.
نتیجه گیری : برای آزمون وکالت ۹۲ با توجه به رویه اخیر منابع زیرحتما” باید خوانده شود :
۱- نصوص قانونی اعم از عام و خاص (از کتابهای ریاست جمهوری یا مجموعه قوانین تنقیح شده روزنامه رسمی )
۲- همه آرای وحدت رویه بخصوص از سال ۷۹ تا آخرین رای نزدیک به آزمون از سایت hvm.ir
۳- شرح و تفسیر قوانین(از کتابهای در نظم کنونی : برای مدنی در نظم دکتر کاتوزیان – برای آیین دادرسی مدنی : دکتر حیاتی – برای تجارت در نظم دکتر دمرچیلی ) در خصوص جزا فعلا” مواد ۴۹۸ به بعد از محشای دکتر گلدوزیان وبرای مابقی جزا و آیین دادرسی کیفری باید منتظر تعیین تکلیف قوانین جدید بود …
۴- منابع مرجع :برای مدنی : مدنی ۱ و ۵ دکتر صفایی – مدنی ۲و۳و۴و۶و۷و۸ دکتر کاتوزیان – برای تجارت ۵ جلد دکتر اسکینی – برای آیین دادرسی مدنی سه جلد پیشرفته دکتر شمس (دیگر بنیادین ها کافی نیست اگر هم بنیادین می خوانید فقط جلد ۱ بقیه را حتماً باید پیشرفته بخوانید )- اصول ابوالحسن محمدی – جزا فعلا” جرایم علیه امنیت غیر از مبحث محاربه و جرایم علیه اموال غیر از مبحث سرقت حدی از دکتر میر محمد صادقی و مابقی را منتظر تعیین تکلیف قانون بمانید
۵- توصیه ویژه که همه از آن غافلند : اگر توانستید سوالات ۵ سال اخیر اختبار کانونهای مرکز و آذربایجانشرقی و مشهد و شیراز را بدست بیاورید حتماً یک دور آنها را خوانده و پاسخهای آنها را نیز پیدا کرده و مطالعه کنید برای پاسخ دادن از اساتید و وکلا نیز کمک بگیرید . . مطمئن باشید اینگونه شاخ غول سوالات مفهومی را می شکنید. چ.ن اولا” قدرت تحلیتان بالا می رود دوما” در سوالات مدنی امسال شمه هایی از سوالات اختبار چند سال اخیر کانون مرکز دیده می شد که احتمال دارد این رویه توسعه یابد .
